خدای من همه‌جا شده آپارتمان، اطراف خانه ما که پرشده از آپارتمانهای ۱۰ الی ۳۰ طبقه ” منظورم حومه دریاچه چیتگر است”. تو این روزها هر جا که می‌رویم آپارتمانهای چندطبقه می‌بینیم و ساختمان یعنی همه‌چیز، محلی برای استراحت، تفریح، خرید، ورزش، زندگی و هر چیزی که فکر می‌کنید. اما نکته مهم چقدر به جزئیات آن فکر می‌کنیم. گاهی از خودمان می‌پرسیم چطور این آسمان‌خراش‌ها سرپا ایستاده‌اند و این‌همه مصالح بر روی آن قرارگرفته، نقش اسکلت ساختمان چیست؟ چقدر برای محاسبه چنین سازه‌های زمان صرف شده و چه میزان هزینه شده است؟ چه قدر زمان لازم است تا چنین ساختمانی به پایان برسد و کلی سؤال دیگر که ذهن ما را به خودش مشغول کرده است.
انواع اسکلت ساختمان چیست؟ مزایا و معایب هرکدام به چه صورت است؟
اسکلت ساختمان یا سازه یک ساختمان، تعیین‌کننده ساختار و استحکام آن ساختمان است. بدون وجود یک اسکلت محکم و اساسی یک ساختمان، در شرایط حادثه‌ای مثل زلزله و آتش‌سوزی ساختمان‌ها در چند دقیقه و شاید جند ثانیه به مشتی از خشت و خاک تبدیل خواهند شد. به حوادث و زلزله‌ها نگاه کنید خانه‌های که ازنظر اسکلت‌بندی ضعف داشته‌اند ویران‌شده و تفاوتی بین اسکلت‌های بتن یا آهنی و انواع دیگر نیست هرکدام درست اجرا نشود باید منتظر حوادث روزگار بود.
حادثه غم‌انگیز پلاسکو یادتان است، با توجه به کیفیت و کمیت این ساختمان و بنا به دلایل زیادی پس از یک آتش‌سوزی حدود ۳ الی ۴ ساعت، سازه‌های فلزی نتوانست در مقابل حرارت دوام داشته باشد و متأسفانه شاهد یک فاجعه بزرگ و غم‌انگیز بودیم. به‌هرحال ما باید یک سری اطلاعات فنی در مورد ساختمان داشته باشیم و کمی از مراحل ساخت‌وساز بدانیم.
هنگامی‌که تصمیم به ساخت‌وساز می‌گیریم، باید مراحل زیر به ترتیب اجرا شوند تا در پایان سازهای مستحکم و استاندارد ساخته شود. مراحل ساخت‌وساز به ترتیب عبارت‌اند از: تخریب ملک قبلی در صورت موجود و تفکیک ضایعات آن و سپس خاک‌برداری و اگر هم زمین بود بعد از تعیین مختصات محل سازه و عمق ساختمان و تعیین محل پی، اجرای نقشه فونداسیون، کرسی چینی، اجرای بتن مگر و آرماتوربندی فونداسیون و قالب‌بندی فونداسیون و پس از تکمیل آرماتوربند و قالب‌بندی شروع عملیات بتن‌ریزی و سپس اجرای اسکلت یا بتنی یا فلزی و هم‌زمان اجرای سقف‌ها و پس‌ازآن اجرای دیوارها با انواع مصالح، و سپس نازک‌کاری و تأسیسات و زیباسازی و پایان کار
در اینجا به‌هیچ‌عنوان قصد ندارم با نگاه تخصصی وارد بحث سازهای ساخت‌وساز شویم بلکه می‌خواهم نگاه کلی داشته باشیم تا به‌عنوان خریدار ملک و یا بسازوبفروش و یا سرمایه گزار باید بدانیم که پولمان را بابت چه نوع ساختمانی با چه مصالح و چه مزایا و معایبی پرداخت می‌کنیم.
وقتی می‌خواهیم ساخت‌وساز کنیم و یا وقتی می‌خواهیم خانه بخریم باید از خودمان سؤال کنیم که اسکلت این ملک از چه ساخته‌شده است، برای این منظور انواع اسکلت را برایتان بازگو می‌کنم و قضاوت آن با شما باشد که کدام را دوست دارید و یا چه نوع سازهای برایتان مفید است.
ازآنجاکه میدانیم اسکلت ساختمان قسمت خیلی مهم از یک پروژه ساختمانی است و تقریباً همه‌چیز ساختمان به اسکلت بستگی دارد، بماند که برخی از افراد نسبت به آن کم‌لطفی می‌کنند و دلیل را صرفه‌جویی اقتصادی می‌کنند و یا به دلایل مشکلات مالی که دارند از حداقل مصالح برای اسکلت ساختمان استفاده می‌کنند و خوب میدانیم که مقاومت یک ساختمان بستگی به اسکلت آن و درست اجراشدن آن دارد . یعنی نه‌تنها نوع اسکلت مهم است بلکه اجرای آن نیز خیلی مهم است.
انواع اسکلت ساختمان عبارت‌اند: خشتی، سنگی، آجری، چوبی، بتنی، فلزی، فولادی، و گاهی ترکیبی از چند نوع ، در اینجا به‌طورکلی هرکدام را بررسی می‌کنیم.
انواع اسکلت ساختمان:
هر ساختمان بر اساس دلایل مختلفی مانند منطقه جغرافیایی، آب‌وهوا، شرایط زمین‌شناسی، و میزان بودجه و سرمایه گزاری ممکن است از یک یا چند نوع اسکلت استفاده شود.
اسکلت خشتی یا کل یا لاشه‌سنگ:
اولین مورد و تقریباً قدیمی‌ترین سازه اسکلت خشتی است که استفاده از این نوع اسکلت در بیشتر در قدیم مرسوم بوده و البته در برخی از مناطق دورافتاده به دلیل نبود امکانات به‌صورت خیلی کم استفاده می‌شود.معمولاً در ساختمان‌های که با خشت ساخته می‌شدند دیوارها و ستون‌ها به‌شدت ضخیم هستند و به این دیوارها دیوار باربر یا دیوار حمل میگویند که باید وزن سقف را تحمل کنند و بیشتر یک یا دوطبقه ساخته می‌شدند. اما این نوع اسکلت دارای مزایا و معایبی است که به‌صورت کلی به آن اشاره می‌شود، مزایای آن عبارت است از: مصالح و جنس آن طبیعی و ارزان و دم دست است، با محیط‌زیست منطقه سازگاری دار و نیاز به تخصص و تبدیل آن نیست و هزینه خاصی ندارد. و اما معایب اسکلت خشتی: در درجه اول سنگین شدن ساختمان و سپس عدم مقاومت آن در حوادث طبیعی مثل زلزله و سیل و به عبارت کلی نداشتن مقاومت ساختمان این نوع سازه تقریباً از رده خارج است و دیگر کاربردی ندارد.
اسکلت چوبی:
درگذشته بیشتر در مناطق جنگلی و کوهستانی از اسکلت چوبی که از انواع اسکلت اولیه است در ساخت‌وساز استفاده می‌شده ولی در حال حاضر به دلایل مختلف در ساخت ویلا و ساختمان‌ها لوکس مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نوع سازه به دلیل سبکی و راحتی کار بهتر موردتوجه قرار دارد و نیز سازهای چوبی حس خوبی دارد و همچنین از نوع خشت نیز مقاوم‌تر و راحت‌تر اجرا می‌شود.
اما مزایای و معایب اسکلت چوبی در ساختمان‌سازی:
مزایای آن عبارت است از: وزن کم و درنتیجه سبک بودن ساختمان، سرعت در اجرای کار، مقرون‌به‌صرفه بودن. زیبایی منحصربه‌فرد و تنوع سازهای چوبی.
معایب سازهای چوبی عبارت است از: مقاومت پایین آن در حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله و آتش‌سوزی
در ادامه این مقاله به سازهای جدیدتر و علمی‌تر البته مقاوم‌تر نگاه خواهیم کرد.
اگر شما قصد دارید در ملک سرمایه گزاری کنید، بخواهید بساز به فروش شوید، بخواهید ساخت‌وساز کنید، و به هر دلیل که می‌خواهید وارد صنعت ساختمان بشوید. به چند سؤال پاسخ دهید
هدف شما چیست؟
چه نوع نگاهی به ساختمان دارید؟
میزان سرمایه گزاری شما چگونه است؟
شما چه انتظاری از یک ساختمان دارید؟
ساختمان چندطبقه است؟
آیا ملک موردنظر تحمل بالایی دارد؟
چقدر زمان لازم است تا این پروژه ساختمانی به پایان برسد؟
هزینه‌های اجرای آن چقدر است و کدام نوع اسکلت مقرون‌به‌صرفه و محکم‌تر و دقیق‌تر است؟
و ده‌ها سؤال دیگر که باید از خودتان یا از مهندس مشاور یا مهندسین ساختمان پرسید.
در اینجا دودسته سازه ساختمانی که بیشترین کاربرد رادارند، بررسی خواهیم کرد و در برخی موارد این دو به‌صورت ترکیبی نیز استفاده می‌شود. در کشور ما بیشتر یکی از این دو اسکلت اجرا می‌شود. اسکلت‌بندی فلزی یا فولادی و گروه دوم اسکلت بتنی و گاهی ترکیبی از این دو مورداستفاده قرار می‌گیرد.
ساختمان با اسکلت بتنی:
اما بتن چیست؟
ابتدا کمی با بتن آشنا شویم، بتن معمولی تشکیل‌شده از ماسه ریزودرشت و سیمان و آب با ترکیب مشخص. این ترکیب دارای مقاومت بالایی است و بسیار پرکاربرد است. بتن در مقابل نیروی فشاری دارای مقاومت بالای است ولی در مقابل نیروی کششی ضعیف عمل می‌کند که نیاز به تقویت دارد.
بتن مسلح چیست؟
اگر بتن معمولی را با ترکیبی از میلگرد آج‌دار و استاندارد استفاده کنیم، به آن بتن مصلح گویند. چون میلگرد از نوع فولاد است و فولاد دارای مقاومت کششی قابل قبولی است. با ترکیب کردن بتن و میلگردهای فولادی، بتنی به دست می‌آید که هم دارای مقاومت فشاری و هم مقاومت کششی قابل قبولی را به وجود می‌آورد، به این نوع بتن، بتن مسلح یا همان بتن‌آرمه میگویند. قابل‌توجه است که بتن مسلح را می‌توان به‌راحتی ساخت و در همه‌جا در دسترس است، فقط کافی است طبق نقشه و محاسبات انجام‌شده نوع دقیق میلگرد و نوع عیار بتن را مشخص و باهم به‌درستی اجرا شود، اصولاً ابتدا میلگردها طبق نقشه در محل خود قرار می‌گیرد و پس از قالب‌بندی بتن به محل فوق تزریق می‌شود.
و اما مزایای بتن مسلح: مزایای این نوع اسکلت بتنی، تحمل بسیار بالا درباره‌ای فشار، طول عمر بالا، مصالح آن در دسترس است و نیز در برابر آتش مقاومت بالایی دارد. بتن را می‌توان به هر شکل و در هر محلی تهیه کرد. اما مشکلی که بتن‌ریزی دارد زمان‌بر است و زمان اجرا را به تأخیر می‌اندازد.
اسکلت‌بندی بتنی در ساخت‌وساز
ساختمانی که در آن از اسکلت‌بندی بتنی استفاده‌شده باشد، سازهای است که در ساخت آن بتن یا بتن‌آرمه (تشکیل‌شده از سیمان، ماسه، شن و فولاد به شکل میلگرد) به کار گرفته‌شده است. اگر در اجرای ساختمان و در ستون‌ها، پودرها و پی، بتن به کار گرفته‌شده باشد.
در ساختمان‌های با اسکلت‌بندی بتنی، تمامی ستون‌های اصلی و بخشی از دیوارهای برشی از بتن ساخته می‌شوند. در ساختمانی که اسکلت‌بندی بتنی دارد، قسمت‌های زیر از بتن ساخته می‌شوند:
پی و فونداسیون، ستون‌های اصلی،ستون‌های فرعی، پله‌های بتنی، برخی از دیوارها که به دیوارهای برشی معروف هستند، سقف که می‌تواند ترکیبی از میلگرد، قالب‌های متنوع و بتن و هر چیزی که در ساخت خانه لازم باشد.
مزایای اسکلت بتنی:
استفاده از اسکلت‌بندی بتنی مزایا و معایب خودش را دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم، تمام اجزای تشکیل‌دهنده بتن، مصالح بومی محسوب می‌شوند و قیمت پایینی دارند، بتن قابلیت شکل‌دهی بالایی دارد. یکی از مزایای بتن در مقایسه با فولاد همین امر است. چراکه فولاد در کارخانه و با شکل‌ها و مقاطع محدود تولید می‌شود ولی در بتن دست مجری بازتر است.بتن مقاومت بالایی در برابر آتش‌سوزی دارد. بتن مقاومت خوبی در مقابل آب و رطوبت دارد. نسبت به سازه‌های فلزی و فولادی مقرون‌به‌صرفه است. سرعت انجام عملیات نسبتاً خوب است اگر تیم و مجری خوبی داشته باشید. ساختمان‌های دارای اسکلت بتنی، در مقایسه با ساختمان‌های دارای اسکلت فلزی، نیاز کمتری به نگهداری و محافظت دارند.با گذر زمان نه‌تنها مقاومت اولیه بتن کم نمی‌شود، بلکه محکم‌تر شده و مقاومت آن افزایش خواهد یافت. به همین دلیل مصالح بتنی عمر مفید بسیار طولانی دارند.
اجرای سازه‌های بتنی در مقایسه با سازه‌های فولادی و حتی چوبی، نیاز کمتری به نیروی متخصص و بامهارت بالای دارد.
از معایب بتن می‌توان به مقاومت کششی پایین، انتقال گرما و سرما به داخل ساختمان، وزن تمام‌شده بالاتر نسبت به اسکلت فلزی، تأثیرپذیری از شرایط آب و هوایی و ضعف در برابر بارهای ناشی از انفجار اشاره کرد.
ساخت‌وساز با اسکلت فلزی:
یک استاندارد ویژه‌ای دارد که در شهرها بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرد و طراحی و اجرای آن شرایط ویژه و نیاز به متخصص خودش را دارد و تصمیم‌گیری درباره نوع و نحوه اجرای اسکلت فلزی بر عهده مهندسین و طراحان ساختمان است. مهندس طرح ساختمان با توجه به موارد زیادی مانند منطقه جغرافیایی، بودجه و عوامل اقتصادی، شرایط فنی ساختمان و محیط است. اسکلت ساختمان موضوع بسیار مهمی است و پس از ساخت‌وساز هیچ تغییراتی نمی‌توان در آن انجام داد.
معمولاً اسکلت فلزی در دو تیپ اجرا می‌شود، گروه اول تیرآهن و ورق‌ها و اتصالات در محل پروژه طبق نقشه از قبل طراحی‌شده جوشکاری و به هم متصل می‌شوند و گروه دوم تمام عملیات جوشکاری در کارخانه انجام می‌شود و در محل پروژه بیشتر، توسط جوشکاری و یا به‌صورت پیچ و مهره‌های مخصوصی به هم متصل می‌کردند، که تمام این موارد بستگی به حجم پروژه و شرایط دیگری دارد. البته در پروژه‌های عظیم و آسمان‌خراش‌ها از به‌جای سازه فلزی از سازه فولادی استفاده می‌شود.
تفاوت سازه‌های فلزی و بتنی در سرعت عمل و دقت و کیفیت کار است که بیشتر مهندسین و مجریان به دلیل سرعت و دقت و کیفیت کار علاقه به سازه‌های فلزی یا فولادی دارند.
مزایای اسکلت‌بندی فلزی عبارت است از: اسکلت فلزی در مقایسه با اسکلت بتنی سبک‌تر است، درنتیجه استفاده از آن وزن کلی ساختمان را کاهش می‌دهد.
قطعات فلزی مقاومت بالایی دارند و در مقایسه با مصالح بتنی، نسبت مقاومت به وزن در آن‌ها بیشتر است؛ به همین علت از اسکلت فلزی در ساختمان‌های مرتفع و ساختمان‌هایی که در زمین‌های سست بنا می‌شوند، کاربرد گسترده‌ای دارد. استفاده از اسکلت فلزی برای ساختمان‌ها و سازه‌های طویل مناسب‌تر از سایر اسکلت‌بندی‌ها است. دوام و ماندگاری فولاد بسیار بالا است. درصورتی‌که از ساختمان‌های دارای اسکلت فولادی به‌خوبی نگهداری شود، قابلیت بهره‌برداری درازمدتی خواهند داشت.ساختمان‌های دارای اسکلت فلزی، در برابر انفجار مقاوم‌تر هستند.
اسکلت فلزی از امکان مقاوم‌سازی و قابلیت تقویت پذیری برخوردار است. درصورتی‌که به هر دلیلی، نظیر اشتباه در محاسبات، تغییر مقررات و یا اجرای نادرست اسکلت از مقاومت مناسب برخوردار نشد، می‌توان آن را تقویت کرده و یا حتی قسمت‌های جدیدی به آن افزود. نصب قطعات فلزی در مقایسه با قطعات بتنی سریع‌تر بوده و زمان کمتری صرف آن می‌شود.
در برابر لیست طولانیِ مزایای اسکلت‌بندی فلزی، این نوع اسکلت معایبی نیز دارد که از میان آن‌ها می‌توان به ضعف سازه در دمای زیاد و در هنگام آتش‌سوزی، خوردگیِ بالای فلز در مجاورت عوامل خارجی و جوی، ضعف در جوشکاری یکی از مهم‌ترین معایب اسکلت‌های فلزی است.
در اینجا قصد نداریم تا شمارا با نکات فنی آشنا کنیم بلکه هدف این است که شما با کلیات ماجرا آشنا شوید شما به‌عنوان یک سرمایه گزار یا قصد خرید خانه رادارید باید از حداقل نکات فنی آشنا باشید و بدانید پول و سرمایه خودتان را کجا سرمایه گزاری می‌کنید و دلیل پرداخت این مبلغ بابت این خانه چیست و موضوع دیگر اینکه باید زیرساخت‌های سرمایه گزاری خودتان را بشناسید.
حالا با انواع اسکلت و سازه‌های ساختمان آشنا شده‌اید و ازاین‌پس با نگاه بهتری وارد حوزه املاک خواهید شد. بهتر و آگاهانه‌تر تصمیم خواهید گرفته‌اید.
به‌عنوان‌مثال خودم هر وقت قصد خرید ملکی رادارم ابتدا از فروشنده نقشه‌های ساختمان را درخواست می‌کنم و اگر هم نبود در مراحل نهایی خرید برای دریافت نقشه به شهرداری منطقه مربوط مراجعه می‌کنم و پس از بررسی کلی نقشی اقدام به خرید می‌کنم. شما به‌عنوان یک سرمایه گزار باید این موضوع را بدانید که مهم‌ترین بخش یک ساختمان اسکلت آن است، نوع اسکلت به‌شدت در قیمت تمام‌شده ساختمان تأثیر گزار است، شما با مقایسه اسکلت ساختمان تفاوت‌ها و دلایل مختلف آشنا می‌شوید و بهتر تصمیم می‌گیرید.